رژيم غذايى در بيماران ديابتى

يمارى ديابت يكى از شايع ترين بيمارى هاى غدد درون ريز است. اكثر افراد درگير با اين بيمارى چنانچه برنامه غذايى مناسبي را انتخاب كنند، بروز مشكلات را به طرز قابل توجهي كاهش مى دهند. مشكل اساسى اينجاست كه با تشخيص ديابت ، در موقعيتى قرار مى گيريم كه بايد عادات غذايى خود را تغيير بدهيم. هر تغييرى در ابتدا سخت است ولى از آنجايى كه پديده " عادت " در امور زندگى مربوط به انسان ها موثر است، بدن به زودى با شرايط جديد وفق پيدا مى كند و هنگامي كه مشكلات فرد در اثر اين رعايت توصيه ها برطرف مى شود، تمايل به داشتن رژيم غذايى مخصوص بيشتر مى شود.

در اين موارد مشاوره تغذيه لازم است. کارشناس تغذيه به بيمار ياد خواهد داد تا جيره غذايى برخى مواد غذايى را در برنامه غذايى خود تعيين نمايد. از آنجايى كه هيچ گروه غذايى به تنهايى قادر نيست تا تمام مواد مغذى مورد نياز براى بدن را تامين كند ، بنابراين استفاده از يك رژيم غذايى کامل ، افراد مبتلا به اين بيمارى را در وضعيت خوبى از نظر سلامتي قرار خواهد داد.

توصيه هايى كه در زير به آنها اشاره خواهيم كرد، براى افراد مبتلا به هر دو نوع ديابت ( نوع 1 يا وابسته به انسولين IDDM و نوع 2 يا غير وابسته به انسولين NIDDM ) موثر است. همچنين افراد با ديابت باردارى (GDM ) و افرادى كه ميزان قند خون آنها در حد مرزى است ( IGT ) مى توانند از اين توصيه ها بهره ببرند .

هر ماده مغذى انرژى زايى كه براي انرژى مصرف نشود، به صورت چربى ذخيره مى شود ، بنابراين بايد سعى کرد بين كالرى دريافتى با سوخت آن در بدن توازن برقرار شود. براى افرادى كه انسولين اگزوژن استفاده مى كنند، جلوگيرى از افزايش وزن يك هدف اساسى است و براى افرادى مبتلا به ديابت نوع 2 ، كاهش وزن با توجه به وزن اوليه نمايانگر كاهش در هايپرگليسمى ( بالا بودن قند خون )، مقاومت انسولين ، اختلالات چربى و بالا بودن فشار خون بوده است. به عنوان مثال يك كالرى مناسب براى كودكان بايد انرژى لازم براى رشد و نمو آنها را فراهم کند و وعده هاى غذايى كودكان نبايد از نظر انرژى محدوديتي داشته باشد. از اين رو به خصوص در مورد كودكان استفاده از مشاوره تغذيه ضرورى است. محدوديت كالري و كاهش وزن، نشانه هاى خوبى را در كنترل ديابت نشان مى دهد، حتى اگر يك وزن مطلوب به دست نيايد.

مصرف كربوهيدرات هاى ساده را بايد روزانه کاهش داد. اين مواد شامل قند، شكر، مربا، شيرينى ها و... هستند كه قند آنها نسبت به كربوهيدرات هاى پيچيده ( نان، غلات، ماكارونى ) سريع تر وارد خون مى شود ، بنابراين افزايش سريع قند خون را به دنبال خواهد داشت.

بد نيست در اينجا اندكى راجع به قند هاي مصنوعي كه فاقد کالري هستند و قند خون را افزايش نمى دهند، صحبت كنيم، چون اين مواد حاوى هيچگونه كربوهيدراتى نيستند. اينها شامل شيرين كننده هاى مصنوعى مثل آسپارتام، ساخارين و آسه سولفام پتاسيم هستند. برخى قندهاى الکلي كه به عنوان جانشين قند مصرف مى شوند، داراى كالرى بوده و پس از جذب وارد خون مى شوند. اينها شامل سوربيتول، مانيتول و گزيليتول هستند، كه معمولاً بسيار آرام تر از قند جذب شده و نسبت به گلوكز و ساكاروز كمتر باعث افزايش سطح قند خون مى شوند، ناراحتى هاى گوارشى و در نهايت اسهال ايجاد مى كنند. شيرين كننده هاى مصنوعى مثل ساخارين در زنان باردار و شيرده نبايد مصرف شود و كودكان مبتلا به بيمارى فنيل كتونوري (PKU) نبايد از آسپارتام استفاده كنند.

پروتئين ها براي سنتز بافت هاي بدن استفاده مى شوند. اين مواد به عنوان انرژى مصرف نمى شوند، مگر اينكه به مقدار كافى كربوهيدرات و چربى در اختيار بدن نباشد. خوردن پروتئين بخش مهمي از هر رژيم غذايى سالم است. ولى زياده روى در يك چيز خوب مى تواند بد باشد. به خصوص افرادى كه مشكلات كليوى دارند ، بايد ميزان پروتئين مصرفى شان را محدود كنند.

هر فردى در رژيم غذايى خود به ميزان كمى چربى نياز دارد تا اعمال حياتي بدن كه در ارتباط با چربى ها است، به طور مطلوب انجام شود. بنابراين بايد مصرف چربي ها را محدود کرد و از انواع مفيدتر آنها که شامل روغن هاي مايع مثل روغن زيتون ، آفتابگردان ، ذرت ، کانولا و گردو است، استفاده کرد.

فيبرهاي غذايي محلول قادر به جذب و مهار عبور گلوكز از روده باريك است و در درمان و جلوگيرى از بيمارى هاى دستگاه گوارش و سرطان روده بسيار نافع است. بنابراين توصيه مى شود افراد ديابتى حدود 35-20 گرم در روز از فيبرهاى غذايي استفاده کنند که شامل : غلات ، حبوبات كامل، ميوه ها و سبزى هاست.

قبل از مصرف مكمل ويتامين ها، با متخصص تغذيه مشورت كنيد. به نظر مى رسد كه توزيع مناسبى براى دريافت ويتامين ها و مواد معدنى براى افراد ديابتي وجود ندارد. مصرف آنتى اكسيدان هايى مثل ويتامين C ، ويتامين E و بتاكاروتن قابل توجه است . کسانى كه دچار كمبود ويتامين و مواد معدنى هستند، در معرض خطر بيشترى نسبت به ساير افراد مي باشند. تحقيقات نشان داده است كه عنصر كروم در تنظيم قند خون در محدوده مطلوب بسيار كارآمد است.

بسيارى از افراد ديابتى به خصوص ديابت نوع دوم بايد مراقب فشار خون خود باشند، بنابراين براى جلوگيرى از خطرات بي شمار مصرف نمك و بالا رفتن فشار خون ، مصرف محدود نمك به اين بيماران توصيه مى شود.

مقاله اختصاصی ایرانیان دایت، رژيم غذايى در بيماران ديابتى ( دکتر زهرا رفیقی